بررسی توسعه زمانی بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه کلزا در استان مازندران

پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه با عامل sclerotinia sclerotiorum (lib.) de bary، از بیماریهای مهم کلزا در دنیا و ایران می باشد. جهت بررسی وضعیت آلودگی به این بیماری در مزارع کلزا استان مازندران و روند توسعه علایم بیماری، طی دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 تعداد 120 مزرعه کلزا در پنج منطقه مختلف استان (شامل ساری، بابلسر، دشت ناز، بهشهر و گلوگاه) انتخاب و طی بازدیدهای منظم هفتگی وضعیت تشکیل آپوتسیومهای قارچ عامل بیماری و مقدار بیماری روی اندامهای مختلف کلزا در طول دوره آلودگی در مزارع یادداشت برداری گردید. شروع ظهور آپوتسیومهای قارچ و پایان فعالیت آنها در سال اول از تاریخ 12/9/1388 تا 25/1/89 و در سال دوم از تاریخ 25/11/1389 تا 23/1/90 بوده ولی دوره اوج تشکیل آپوتسیومها در سال اول و دوم به ترتیب از 19/12/88 الی 11/1/89 و 1/1/90 الی 16/1/90 بود. از لحاظ بیشترین تعداد تشکیل آپوتسیوم بین مناطق (01/0>p) و دو سال تحقیق (001/0>p) اختلاف معنی داری وجود داشته، میانگین حداکثر تعداد آپوتسیوم در سال اول و دوم به ترتیب 23 و 5/6 عدد در 20 متر مربع بود. همچنین بیشترین تعداد آپوتسیوم در مناطق گلوگاه (8/19) و بهشهر (7/19) و کمترین آن در منطقه ساری (7) بوده است. شروع تشکیل علایم برگی بیماری در سال های اول و دوم به ترتیب از تاریخ 17/12/88 و 9/1/90 بوده که به ترتیب در تاریخهای 18/1/89 و 30/ 1/90 به بیشترین میزان خود رسیده است. از لحاظ حداکثر میزان وقوع علایم برگی در سال اول بین مناطق و مزارع اختلافی نبوده ولی در سال دوم و مجموع دو سال بین مناطق و دو سال تحقیق اختلاف معنی دار (001/0>p) وجود داشته، میزان آلودگی در سال اول (35درصد) بیشتر از سال دوم (24درصد) بوده و در مجموع منطقه گلوگاه بیشترین میزان آلودگی (42 درصد) و ساری کمترین آلودگی (8/20درصد) را داشته است. ظهور علایم بیماری روی ساقه در سالهای اول و دوم به ترتیب از 4/1/89 و 23/1/90 بود. دامنه وقوع نهایی بیماری در مزارع بررسی شده در سال اول و دوم به ترتیب 4/62-4/5 و 2/75-8/2 درصد و دامنه شدت متوسط نهایی نیز به ترتیب 4/51-24/3 و 44-8/0 در صد بود. از لحاظ وقوع نهایی بیماری بین مناطق مورد بررسی اختلاف معنی دار (001/0>p)وجود داشته ولی بین دو سال تحقیق اختلافی نبوده و از لحاظ شدت متوسط نهایی هم بین مناطق (001/0>p) و هم دو سال (05/0>p) تحقیق اختلاف وجود داشت. وقوع نهایی در دو سال تحقیق برابر 21درصد و شدت متوسط نهایی در سال اول (15درصد) بیشتر از سال دوم (5/11درصد) بود. در مجموع دو سال منطقه گلوگاه، با وقوع بیماری 32درصد و شدت متوسط 2/21درصد بیشترین آلودگی و منطقه ساری با وقوع 75/13 درصد و شدت متوسط 25/8 درصد کمترین آلودگی را داشت. سطوح زیر منحنی پیشرفت وقوع بیماری (audpc-i) و شدت متوسط بیماری (audpc-ms) و نیز سطوح استاندارد شده زیر منحنی پیشرفت وقوع بیماری (saudpc-i) و شدت متوسط بیماری (saudpc-ms) برای مزارع مختلف محاسبه و مقایسه گردید. از لحاظ تمام این فاکتورها، بین مناطق و دو سال آزمایش اختلاف معنی دار وجود داشته است. در مجموع دو سال تحقیق منطقه گلوگاه بیشترین audpc-i (565)، audpc-ms (332)، saudpc-i (4/12) و saudpc-ms (2/7) و منطقه ساری کمترین audpc-i (261)، audpc-ms (137)، saudpc-i (7/5) و saudpc-ms (9/2) را داشته است. همچنین مقادیر مربوط به تمام فاکتورهای فوق در سال اول تحقیق بیشتر از سال دوم بوده است. منحنی های پیشرفت بیماری برای مزارع رسم و روند توسعه بیماری در مزارع و مناطق مختلف با استفاده از شش مدل اپیدمیولوژیکی شامل مدلهای خطی، نمایی، تک مولکولی، لاجستیک، لاگ لاجستیک و گومپرتز ارزیابی گردید. نتایج نشان داد که منحنی های پیشرفت وقوع بیماری در هر دوسال تحقیق تنها با مدلهای خطی و نمایی برازش خوبی داشتند. مدلهای خطی و نمایی به ترتیب در سال اول با 7/81 و 3/18درصد مزارع و در سال دوم با 3/28و 7/71 درصد مزارع برازش خوبی داشتند. در مجموع دو سال نیز مدل خطی در 55 درصد مزارع و مدل نمایی در 45درصد مزارع برازش خوب داشته اند. منحنی های پیشرفت شدت متوسط بیماری با مدلهای مختلف برازش داشته اند که در سال اول مدل های خطی و نمایی به ترتیب با داشتن برازش خوب در 7/56درصد و 3/28درصد مزارع و در سال دوم مدل های نمایی و لجستیک با داشتن برازش خوب در 3/58درصد و 3/18درصد مزارع به عنوان بهترین مدل بوده اند. در مجموع دو سال در کل مدل های نمایی و خطی به ترتیب با داشتن برازش خوب در 3/43درصد و 7/31درصد از مزارع به عنوان بهترین مدلها جهت توصیف شدت متوسط بیماری بوده اند و مدل تک مولکولی تنها با داشتن برازش در 7/1درصد مزارع در پایین تر رده قرار داشته است.